Ο Νικολάου Τοναμύντωρ

In re:
http://www.sarantakos.com/language/l-akrotites.html

Ξαναδιάβαζα χτες τις σελίδες του φίλου Νίκο Σαραντάκου για τη γλώσσα, μεταξύ των οποίων και καταδίκες για το φαινόμενο της υπεράσπισης του πολυτονικού, ως το πιο πρόσφατο επεισόδιο στη διαμάχη γλωσσαμυντόρων και... άλλων γλωσσαμυντόρων. (Για να μην ξεχνάμε την εύστοχη παρατήρηση του Πήτερ Μάκριτιζ, πως η λογοτεχνική δημοτική δεν ήταν λιγότερο τεχνητή γλώσσα εν τέλει από την καθαρεύουσα.) Και παρότι συμφωνώ εν πολλοίς με το 40κο, βλέπω ότι στο θέμα του πολυτονικού, περνάω όλο και περισσότερο στη συντήρηση, καταπώς κάνω και σε κάποια άλλα κοινωνικά θέματα (π.χ. μοιχεία --- η σειρά "Και οι παντρεμένοι έχουν ψυχή" με κάνει μπαρούτι κάθε που το βλέπω· και μην αρχίσω για το ρεσιτάλ δεοντολογίας και κοινωνικής ευθύνης που αποτελεί το "Θα βρεις το δάσκαλό σου"). Για να γίνω σαφής: συμφωνώ ότι η δημοτική όπως τη γνωρίζουμε με πολυτονικό δεν γράφεται -- ή μάλλον γράφεται με ικανή αυθαιρεσία, μέχρι να αποφασίσεις τι θα πεις μακρό και τι βραχύ σε μια γλώσσα που μακρά και βραχέα δεν σκαμπάζει. Αλλά όταν βλέπω αρχαία σε μονοτονικό (κάτι που ο 40κος κάνει πειραματικά, αλλά που είθισται πλέον), ξενίζομαι. Και το ίδιο εν παρόδω νοιώθω για το μικτό λόγο των πρώιμων δημωδών λογοτεχνημάτων. Αν είναι αυθαίρετο να κάνουμε το <ούζο> <οὖζο>, αυθαίρετο είναι να κάνουμε και το <ᾦ> <ώ>.

Και αυτό νομίζω απορρέει από το ιδιάζον της γενιάς μου. Είμαι στην πρώτη γενιά που αποποιήθηκε το πολυτονικό στην εκπαίδευση --- το '81 ήμουν Ε! δημοτικού, και το άγιος και αγνός μετά χαράς αποποιήθηκα. Συμμεριζόμουν τον τρόμο της προηγούμενης γενιάς για την αντιδραστική και νεκρωμένη καθαρεύουσα --- δεν μπορούσα καν να διαβάσω την καθαρεύουσα του Νικολάου Πολίτη χωρίς δυσφορία. Αλλά λίγο η τριβή με το TLG (όπου μετά χρόνια ξανάμαθα το πολυτονικό, και έπρεπε και να το επιβάλω στον έλεγχο των κειμένων), λίγο η έκθεση στην καλαίσθητη καθαρεύουσα του Χατζιδάκι (καλαίσθητη στη σύνταξη, γιατί ειρμό τα κατεβατά του δεν έχουν ούτε για δείγμα), και πολύ η απουσία από την Ελλάδα, μου αναχαίτησαν την παλιά δυσφορία. Τους τόνους τους βρίσκω τώρα χαριτωμένους, αν και όχι σε βαθμό να τους χρησιμοποιώ τακτικά στο νεοελληνικό μου λόγο: γι' αυτό και η προμετωπίδα είναι πολυτονική και Μπόστεια ("ὁπουτζοῦ"), ενώ τα επιμέρους άρθρα είναι σε μονοτονικό.

Τη δυνατότητα να βλέπουμε το γλωσσικό μας παρελθόν ως χαριτωμένο μάς την έβλαψε και η επιβολή του αρχαΐζοντος ιδιώματος, αλλά και η πολιτική στροφή του γλωσσικού προβλήματος: η χρήση πλέον αρχαΐζοντος ιδιώματος από νεοέλληνα είναι πολιτικά βεβαρημένη. (Πάντως ευγενέστατη βρήκα τη συμβολή του Τέττιγα στο Ιστολόγιον, όπου σωστά κατακεραυνώνει τις συνήθεις ατοπολογίες για την πενία της νεοελληνικής, αλλά το κάνει... στα αρχαία. Και χαλάλι του το μονοτονικό.)

Σκέφτομαι το ευφυέστατο ιστολόγιο του ψευδο-Τσώσερ, Geoffrey Chaucer Hath A Blog, και αναρωτιέμαι αν είναι καν δυνατόν την σήμερον να γράψει κανείς ανάλογο στα ελληνικά. Ο ψευδο-Τσώσερ, η ψευδο-κουνιάδα του και ο ψευδο-ντε Μαντεβίλ διακωμωδούν την Πάρις Χίλτον και τον πόλεμο με το Ιράκ, ή τη θρησκοπληξία της εποχής τους, και είναι τρομερά αστείοι. Αστείοι, γιατί η γλώσσα αποτελεί σημαίνον και σ' αυτήν την περίσταση (πώς λέμε "το μέσον είναι το μήνυμα" κατά ΜακΛούχαν; και ο κώδικας είναι το μήνυμα, με την έννοια πάντα του Jakobson -- πομπός , δέκτης, κανάλι, κώδικας). Aλλά το σημαινόμενο της Τσωσέρειας αγγλικής ως κώδικα στο σημερινό αναγνώστη δεν επεκτείνεται πολύ πιο πέρα από το «γράφτηκα το 1400»· οπότε το χιούμορ του απροόπτου και του αναχρονισμού προκύπτει αβίαστα. Αν κάποιος ιστολογήσει περί Τατιάνας Στεφανίδου και Πανίκου Ψωμιάδη, μην πω με τη γλώσσα και το προσωπείο του Πλάτωνα ή καν του Άη Παύλου (τρομάρα μας), αλλά έστω του Πτωχοπρόδρομου, θα πάει ο νους μας απλώς στον αναχρονισμό; Νομίζω πως όχι. Είτε θα σκεφτούμε «αντιδραστικός» -- το πολιτικά βεβαρημένο σημαινόμενο της διγλωσσίας· είτε θα σκεφτούμε Μποστ -- διότι Μπόστ είναι το προηγούμενο της χιουμοριστικής χρήσης αρχαΐζοντος ιδιώματος, αλλά το χλευαζόμενο δεν είναι το περιεχόμενο του μηνύματος, μα πάλι ο κώδικας: η ελληνικούρα, η γλωσσική έπαρση. (Αποτελεί αντιπαράδειγμα ο Αστερίξ στα Αρχαία; Δεν κάνω ρητορική ερώτηση.)

Αν αυτό δεν ισχύει, τότε όντως έληξε πλέον το κεφάλαιο «γλωσσικό ζήτημα». Και για να κάνω τη σύνδεση με το τοναμυτορλίκι μου --- μπορώ τώρα να συμπαθώ μια πολυτονική που απαλλάχτηκα, διότι κάπως για μένα τουλάχιστον έχει αφαιμαχθεί πλέον ο καβγάς αυτός...